هيات امنا, براي اولين بار در ايران در اساسنامه دانشگاه شهيد بهشتي (ملي سابق) مصوب ۱۳۳۹ به عنوان ركن اول دانشگاه مطرح شد. اما دانشگاههایی كه به ترتيب داراي هيات امنا شدند عبارتند بودند از:
دانشگاه شيراز (پهلوي سابق) اولين دانشگاهي بود كه داراي هيات امنا شد. براساس قانون تاسيس اين دانشگاه كه در آذر ماه سال ۱۳۴۲ به تصويب رسيد, هيات امنا نماينده قانوني دانشگاه بود و كليه امور علمي, فني, آموزشي, مالي, اداري و استخدامي دانشگاه نيز زير نظر آن اداره مي‌شد. اعضاي هيات امنا عبارت بودند از: وزير دربار، وزير فرهنگ، رئيس دانشگاه، استاندار فارس، مدير عامل سازمان برنامه، مدير عامل شركت ملي نفت ايران و عده‌اي بين ۹ تا ۱۵ نفر از شخصيت‌هاي ذيصلاح فرهنگي و اقتصادي و ارباب صنايع كشور كه با پيشنهاد وزارتين دربار و فرهنگ و تصويب شاه براي مدت ۶ ماه انتخاب مي‌شده‌اند. رياست هيات امناء با وزير دربار و در غياب وي با وزير فرهنگ بوده است.
دانشگاه صنعتي شريف كه در ۱۸/۱۰/۱۳۴۴ به تصويب رسيد. اعضاي هيات امنا عبارت بودند از: وزراي دربار، فرهنگ و هنر، آموزش و پرورش، اقتصاد، نيابت توليت و ۲۵ نفر ديگر
دانشگاه تهران كه در تير ماه ۱۳۴۶ قانون هيات امناي آن به تصويب مجلسين رسيد. اعضاي هيات امناء دانشگاه تهران به موجب قانون مذكور عبارت بودند: نخست وزير، وزير دربار، وزير آموزش و پرورش، وزير دارايي، مدير عامل شركت ملي نفت ايران، رئيس دانشگاه تهران، مدير عامل سازمان برنامه، دبير كل سازمان امور اداري و استخدامي كشور، ۷ نفر از شخصيت‌هاي فرهنگي و دانشگاهي و اقتصادي كشور با پيشنهاد وزير آموزش و پرورش و تصويب هيات دولت رياست هيات امناء با نخست وزير بود.
به موجب قانون مذكور به دولت اجازه داده شد كه در صورت اقتضاي مقررات اين قانون در ساير دانشگاهها و دانشكده‌ها و موسسات تعليماتي عالي و تحقيقاتي كشور نيز به موقع اجراء بگذارد. نحوه انتخاب هيات امناء موضوع اين قسمت مي‌بايستي به تصويب كميسيون‌هاي آموزش و پرورش مجلسين برسد.
در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي خارج از پايتخت، استاندار و رئيس انجمن مربوط نيز عضو هيات امناء بودند.
در مؤسسات آموزش عالي و پژوهشي وابسته به ساير وزارتخانه‌ها و موسسات دولتي وزير يا مسئول دولتي نيز به اقتضاي سمت خود رياست يا عضويت هيات را داشتند.
روساي دانشگاهها و موسسات آموزشي عالي و پژوهشي بدون حق راي در جلسات شركت داشتند.
دانشگاه مشهد، اولين جلسه آن در تاريخ